ΟΡΕΙΒΑΤΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΑΓΙΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΥ

Sunday, 27 April 2025

ΣΤΟ ΟΡΟΠΕΔΙΟ ΑΡΜΕΝΟΧΑΝΤΡΑΔΩΝ

Την τελευταία Κυριακή του Απρίλη (27/4/2025) ο Ορειβατικός Σύλλογος Αγίου Νικολάου ακολούθησε τον Φυσιολατρικό Ορειβατικό Σύλλογο Σητείας σε μια ενδιαφέρουσα πεζοπορία φυσιολατρικού και πολιτιστικού ενδιαφέροντος στο γραφικό οροπέδιο των Αρμενοχαντράδων (560 μ.) στο εσωτερικό της ΝΑ πλευράς της επαρχίας Σητείας. Ευτυχώς η διαδρομή ήταν εύκολη, κυρίως από χωματόδρομους και χωρίς μεγάλη υψομετρική διαφορά, κι έτσι κατέστη δυνατή η διαχείριση των 55 (!!) πεζοπόρων διαφορετικών δυνατοτήτων και προέλευσης και από τους δυο συλλόγους της περιοχής μας.

Η ομάδα ξεκουράζεται στην ενετική έπαυλη dei Mezzo της Ετιάς:

Εδώ έχτισε ο Ενετός Ευγενής Πιέτρος dei Mezzo τα τέλη του 15^ου αι. ένα απ΄ τα πιο μεγαλοπρεπή οικήματα της ενετοκρατίας. σχήμα ορθογώνιο, τρεις όροφοι, πλούσια διακόσμηση, το οικόσημο της οικογένειας Dei Mezzo σε εξέχουσα θέση. Στο υπέρθυρο της εισόδου αναγράφεται: Intra vostra signiora senza rispetto («Ας μπει η αφεντιά σου, χωρίς αναστολή»). Όλο το οικοδόμημα ήταν περιτειχισμένο σαν φρούριο και είχε μια μεγάλη αυλή και σ' αυτήν μια μεταγενέστερη οθωμανική κρήνη με γούρνες στην εξωτερική μεριά του τείχους. Όταν οι Τούρκοι κατέλαβαν την επαρχία Σητείας, η έπαυλη περιήλθε στα χέρια τους κι έγινε το κονάκι του ανώτερου Τούρκου αξιωματούχου. Τελευταίος ήταν ο γνωστός άγριος γενίτσαρος Μεχμέτ Αγάς ή Μεμέτακας ή Σεραγιανός, υποδιοικητής της Σητείας, που λέγεται ότι είχε διαφθείρει πάνω από 100 χριστιανές κοπέλες. Ο άτιμος βίος ήταν και η αιτία που θανατώθηκε το 1821 ύστερα από την επέμβαση της Βαλιδέ Σουλτάνας (μητέρα του Σουλτάνου), στην οποία είχε προσφύγει η μητέρα της εκατοστής κοπέλας, που είχε διακορεύσει ο γενίτσαρος, μετά την αυτοκτονία της κόρης της. (πηγή Cretan beaches)

Από τους Παπαγιαννάδες στην Εθιά

Ξεκινάμε λοιπόν με πολύ καλό καιρό, παρά τις δυσοίωνες προβλέψεις, από την επαρχιακή οδό πάνω απ’ τους Παπαγιαννάδες, διασχίζοντας ελαιώνες και φτάνουμε στον εγκαταλελειμμένο οικισμό Λουτράκι με το κουφάρι ενός μικρού μονόκλιτου ναού κι αρκετές παλιές οικίες. Έπειτα στην ενετική έπαυλη dei Mezzo στον μεσαιωνικό οικισμό της Ετιάς ή Εθιάς. Για καλή μας τύχη είναι ανοικτή σήμερα (και ως το τέλος Οκτώβρη με ωράριο καθημερινά 8:30-15:30 κι είσοδο ελεύθερη, για τους ενδιαφερόμενους. Έχει προσληφθεί φύλακας, μια συμπαθέστατη κοπέλα, πρόθυμη να μοιραστεί τις γνώσεις της μαζί μας!). Για πολλούς είναι η πρώτη φορά, που έχουμε τη δυνατότητα να θαυμάσουμε το εσωτερικό της. Έχουν γίνει εργασίες αναπαλαίωσης κι υπάρχουν παντού χρήσιμες ενημερωτικές πινακίδες. Αφήνοντας το διαμάντι αυτό της ενετικής αρχιτεκτονικής θα διασχίσουμε τα ερείπια του μεσαιωνικού οικισμού και θα θαυμάσουμε τις όμορφες εκκλησίες του.

Στο Λουτράκι μικρή στάση για την ομάδα

Στον ερειπωμένο οικισμό "Λουτράκι" κοντά στους Παπαγιαννάδες

Εδώ σώζονται τα ερείπια μιας μικρής εκκλησίας

Κι εντυπωσιακά κουφάρια σπιτιών.
ΚΑΤΩ: η ομάδα συνεχίζει ανάμεσα στους φρεσκοβρεγμένους χωματόδρομους. Τα δελτία έδιναν βροχή από το μεσημέρι, αλλά τελικά τη γλυτώσαμε!

Εντυπωσιακό ογκώδες, μεγαλιθικό σχεδόν, βοσκόσπιτο στην άκρη χωραφιού

Στην ενετική έπαυλη του μεσαιωνικού οικισμού της Ετιάς με τις όμορφες θολωτές αίθουσες και τον ξεχωριστό γλυπτό διάκοσμο.

Με ελεύθερη είσοδο από 8:30-15:00 καθημερινά ως τέλη Οκτώβρη. Σπεύσατε!

Αποχαιρετώντας την έπαυλη προχωρώντας στον μεσαιωνικό οικισμό της Ετιάς και τις εκκλησίες του

Προς Άνω Περβολάκια

Κατευθυνόμενοι προς την δυτική έξοδο του οροπεδίου περνάμε από φρεσκοσκαμμένα χωράφια γεμάτα αγριολούλουδα της εποχής: κόκκινες παπαρούνες, λευκά ornithogallum, κίτρινα κενταύρια, ροζ αγριομολόχες, μοβ ασκορδουλάκους (muscari)….. Σύσσωμη η ομάδα κατά παρεάκια φωτογραφίζεται στο πολύχρωμο χαλί παίρνοντας πόζες υπό το άγρυπνο βλέμμα του συνορειβάτη μας φωτογράφου και φυσιοδίφη, Νίκου Μαράκη: «Μην τα πατάτε βρε, μην τα κόβετε, μην τα ξεριζώνετε!!! Χαλάτε τον κύκλο της φύσης! Είναι ντροπή για ορειβατικούς συλλόγους τέτοια συμπεριφορά!». Καλά τα λες, εσύ Νίκο, μα πώς να ξεριζωθούν αντιλήψεις χρόνων!!

Ολάνθιστα τα λιβάδια τέτοια εποχή

Όταν φτάνουμε στον περιφραγμένο χώρο με την πινακίδα «Κλείνετε την πόρτα», που οδηγεί στα μικροσκοπικά εκκλησάκια του Αγίου Πνεύματος και Πέτρου και Παύλου λίγο πιο ψηλά, χωμένα και τα δύο μέσα στους βράχους, μόνο η μισή ομάδα θα ανέβει. Οι υπόλοιποι ακόμα να μαζευτούν από την Ετιά ή ακόμα φωτογραφίζονται στα λιβάδια. Τι να κάνουμε αυτά έχουν οι μεγάλες ομάδες… Όσοι ήρθαν πάντως ανταμείφθηκαν τόσο από την ομορφιά και την κατανυκτική απλότητα του χώρου, όσο και από την θέα στο οροπέδιο με το χρωματιστό πάτσγουορκ των καλλιεργημένων χωραφιών. Στη συνέχεια θα ενωθούμε με τους υπόλοιπους συνεχίζοντας προς τα προσφάτως ερειπωμένα Άνω Περβολάκια με την εκκλησία του Ευαγγελισμού της Παναγίας να επιβάλλεται. Από εδώ επαρχιακός δρόμος οδηγεί στα κατοικημένα και πιο γνωστά, Κάτω Περβολάκια, έξοδο του ομώνυμου φαραγγιού, από τους πιο γνωστούς ορειβατικούς προορισμούς της περιοχής μας.

Στο τρίστρατο: ο ένας δρόμος πάει Ετιά-Παπαγιαννάδες, ο άλλος Αρμένους-Χαντρά κι ο τρίτος Άνω και Κάτω Περβολάκια

Στον λόφο του Αγίου Πνεύματος η μόνη σοβαρή ανηφορίτσα της πεζοπορίας, εμείς και τα πρόβατα.. ΚΑΤΩ: Από και προς το προαύλιο της εκκλησίας

Το εσωτερικό του σπηλαιώδους ναού

Το εύφορο οροπέδιο των Αρμενοχαντράδων

Με τα αμπέλια του

Και τα προβατάκια του

Ο χωματόδρομος για Άνω Περβολάκια γέμισε ορειβάτες ζωή να 'χουμε!

Άνω Περβολάκια με την εκκλησία του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου

Στα ερείπια του οικισμού φύονται άγριες ίριδες (iris germanica)

Ανατομία του λουλουδιού με τον φακό του Νίκου Μαράκη

Τέλος διαδρομής στους Αρμένους

Επιστρέφουμε πάλι πίσω στο οροπέδιο. Τελευταία στάση σήμερα ο Ναός της Αγίας Σοφίας Αρμένων, παλιό εγκαταλελειμμένο μοναστήρι της ενετοκρατίας, περιτειχισμένο κάποτε, με πολλά εντυπωσιακά κτίρια γύρω του. Από εδώ θα μαζευτούμε στην είσοδο του χωριού των Αρμένων (σήμερα 273 κάτοικοι, πιθανόν ιδρύθηκε από αρμένιους στρατιώτες του Νικηφόρου Φωκά κατά την ανακατάληψη της Κρήτης το 961 μ. Χ.).

Εδώ κάπου θα χωριστούν οι δύο ομάδες: παρότι τα παιδιά απ’ τη Σητεία θα μας προσκαλέσουν στο φιλόξενο περιβάλλον του Δημοτικού Σχολείου Παπαγιαννάδων, όπου τους περιμένει ο Πολιτιστικός Σύλλογος του χωριού με κέρασμα κι απ’ ό,τι είδαμε στα βιντεάκια έπεσε και χορός, γιατί είναι γνωστό ότι οι Στειακοί είναι φιλόξενοι και μερακλήδες, εμείς θα προτιμήσουμε να επισκεφθούμε το γειτονικό κεφαλοχώρι του Χανδρά. Τόσο δρόμο κάναμε ως εδώ κι είναι κρίμα …

Ναός της Αγίας Σοφίας Αρμένων, παλιό εγκαταλελειμμένο μοναστήρι της ενετοκρατίας, περιτειχισμένο κάποτε, με πολλά εντυπωσιακά κτίρια γύρω του

Στον Χανδρά και τη Βόιλα

Στον Χανδρά (όνομα πιθανόν αραβικής προέλευσης) έχουμε την τύχη να συναντηθούμε τυχαία με τον συνταξιούχο γυμνασιάρχη του ομώνυμου Γυμνασίου, κύριο Μανώλη Χρυσουλάκη, ο οποίος φρόντισε να μας κατατοπίσει για το χωριό του: «Σε 2 χλμ ο μεσαιωνικός οικισμός και το κάστρο της Βόιλας -πιο κοντινός δρόμος απ’ την πλατεία του χωριού ακολουθώντας τις πινακίδες – μην παραλείψετε την οθωμανική κρήνη στην είσοδο του χωριού». «Τουλίπες;» τον ρωτώ καθώς ξέρω ότι σ’ αυτήν εδώ τη λουλουδοχώρα του οροπεδίου μπλαβίζει όλη η δυτική πλευρά από την tulipa saxatilis. Τουλίπες γιοκ, ήρθαμε αργά…

Εννοείται ότι η ομάδα έδειξε χαρακτήρα και πέρασε χωρίς απώλειες από τα γραφικά καφενεδάκια της πλατείας ούτε και φοβήθηκε την κακοκαιρία, που κοντοσήμωνε. Υπομονετικά περπάτησε τα στενά του ερειπωμένου οικισμού, που είχε περάσει μεγάλες δόξες κάποτε κι έπειτα γύρισε για ένα σύντομο -και ό,τι προκύψει κέρασμα- στο καφενείο με τα γνωστά ευλογημένα «βρισκούμενα», που αυτή την εποχή μεταφράζονται σε αγκινάρες και κουκιά, τηγανιτές πατάτες με τυρί, ομελέτες και ο -all over classic- κρητικός ντάκος, συνδυαζόμενα με κουλουράκια και τσουρέκια, που ξεμείνανε απ’ τη Σαρακοστή και το Πάσχα. Μπύρα είχε, ρακή είχε, καφέ επίσης.. Τι άλλο να ζητήσει κανείς;

Χανδράς Σητείας, όμορφο και παραδοσιακό χωριό. Κατά μια άποψη χώρος καταγωγής της οικογένειας των Σάλαμων, απ' τους οποίους κατάγεται ο εθνικός μας ποιητής, Διονύσιος Σολωμός και οι κάτοικοι του έχουν αφιερώσει την πλατεία τους

Μεσαιωνικός οικισμός της Βόιλας (όνομα ίσως προερχόμενο από βυζαντινή οικογένεια ευγενών). Εδώ η εκκλησίτσα του Αγίου Γεωργίου, όπου βρέθηκε τάφος πιθανώς του κτήτορος Γεωργίου των Σαλαμών, ίσως πρόγονος του εθνικού μας ποιητή, Διονυσίου Σολωμού.

Ερείπια του παλιού οικισμού με την εικονογραφημένη εκκλησία του Αγίου Γεωργίου και την κρήνη δίπλα στον οικισμό

Η όμορφη κρήνη του οικισμού

Επιστροφή στον Χανδρά υπό τον φόβο της βροχής

Που ωστόσο δεν ήρθε ποτέ!

ΟΜΟΡΦΕΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ ΑΝΘΙΣΜΕΝΗΣ ΦΥΣΗΣ

ΑΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ - ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ

Για το τέλος ευχαριστούμε την καταπληκτική παρέα του Φ.ΟΡ.Σ.Σ. και την αρχηγό μας σήμερα, Μαρία Γιαλίζη. Λόγω έλλειψης χαρτογράφων δεν μπορούμε να πούμε με ακρίβεια πόσο ήταν το περπάτημα, αλλά συνολικά εκεί γύρω στα 13 χλμ. Όμορφη πορεία που τα είχε όλα και θα μείνει σίγουρα μια αξέχαστη ανάμνηση!

Η αρχηγός Μαρία Γιαλίζη αριστερά και η υπογράφουσα το παρόν κείμενο, Μαρία Μετζογιαννάκη (δεξιά) στην έπαυλη της Ετιάς, των dei Mezzo (οποιαδήποτε ομοιότητα με ονόματα και πρόσωπα είναι εντελώς τυχαία ή και όχι)